, marzhoniel an Evenked: «Gouzout e oa mamm Oisín un heizez, a oa kevrenn eus hêrezh stroll dre gomz Iwerzhon ha Skos gouezeleg», p.35
, Arabat tremen dreist an dudenn all-mañ ivez: «An doueez Flidais a oa kevredet gant loened fonn hag ar c'hoadoù, ha lavaret e veze edo o piaouañ bagadoù kirvi gouez ha chatal.» 36 An diaes ganti eo emañ o chom en ur síd, da lavaret eo en un endro sevenadurel a zo tost ouzh marzhoniezh an Tuatha Dé Danann
, Arouezelezh ar pennad kentañ a vefe hini ar Gobedoù-kloc'h, hini an eil pennad a vefe hini hemolc'herien gentañ tud Fionn mac Cumhaill Iwerzhon abred. Ar gavadenn-mañ a c'hoarvez en ur stern gant ar gavadenn all : « E goulou komprenezon nevez diorroadur houarnerezh ar vegenn eus an dud, e rank an Aremvezh Atlantek bezañ enframmet e pep displegadur eus an orinoù keltiek, vol.37
, Hep bezañ studiet donoc'h ar gudenn, eo pouezus an dafar a zo gant ar Gobedoù-kloc'h keñveriet gant hini hemolc'hiñ ar Fianna, pa ouzer e oa ar c'harv evit ar Fianna e Iwerzhon gozh, ur c'hrouadur leziek 38 ha kevredet gant ar bed all. Evit a sell ouzh ar Gobedoù-Kloc'h neuze, « arguzenniñ a c'heller ober e voe kaset hollad Yamanaya gant Indez-Europegerien ha neuze, D'ar mare-se e tegouezhomp gant diaesamant bras hon enklask abaoe m'eo bet kroget, rak betek-hen e vezemp o stekiñ dalc'hmat ouzh kevrin tudañ an Inizi Keltiek
,
, Ma fell deomp heuliañ red an amzer hanezel bremañ, eomp war-eeün betek ar prantad etre 1500 -900/800 40 ma veze birvidik ar rannyezh Spagngeltieg-Galian-Predeneg-Gouezeleg. Ur rannyezh hep p abaoe koll ar p indez-europeg c'
, « Er prantad-se a startijenn deskadurel, o kendegouezhout gant Amzerioù Du ar C'hres, e veze lorc'hañs gant rannyezhoù Iberiadezet an Indez-Europeg Nukleel (d.l.e. Kent-Keltieg), hag e strewas e berzhioù diforc'hus (o entoueziañ fatidigezh ar *p) e rouedad an Aremvezh Atlantel ( ha marteze e takad kornog ar Bezioù-Jarl, p.41
, Anavezet mat abaoe pell eo bet kollet ar -p Indez-Europeg dre fatidigezh gant an holl rannyezhoù
, «The knowledge that Oisín's mother was a deer was part of the common oral heritage of Ireland and Gaelic Scotland», p.460
, The goddess Flidais was associated with the abundance of animals and the forest, and was said to own herds of wild deer and cattle, p.163
, «In the light of the new understanding of the élite metalwork's development, the Atlantic Bronze Age must now be integral to any explanation of Celtic origins», p.5
, «A creature of liminality»: p. 482. Da lavaret eo pa vezer etre daou ved, ar bed-mañ hag ar bed all, e-pad ul lid
, «One could argue that the Yamnaya package was carried by IndoEuropean speakers and so an Indo-European language may have been one of the constituents of the beaker protopackage that was assembled in Iberia, p.27
, , p.137
, « In this period of cultural dynamism, coinciding with the Greek Dark Ages, the Iberianized dialect of cultural Nuclear Indo-European (i.e. Proto-Celtic) was prestigious, and its disctintive features (including weakening of *p) spread within the network of the Atlantic Bronze Age ( and possibly to the western Urnfield area, p.137
, keltiek, hag ivez gweuzelaet *gw-e b-. Darn anezho o deus miret ar weuz-ouelienn divouezh *kw
, hoarvezet an emdroadurioù-se. An doare nevez da welout an traoù a ro prantadoù amzer d'ar c'hemmoù: e-pad an aremvezh-etre diwezhat hag an aremvezh atlantel eo fatet ar -p indez-europeg evel omp o paouez gwelout. Goude an darvoud-se eo bet torret ar rannyezh spagngeltieg ha Galian-Predeneg-Gouezeleg war-dro 950/900-c. 500 KK -da lavaret eo e-pad An tremen eus an Arem d'an Houarn. 44 Sachet ar spagngeltieg gant bed ar mor kreizdouarel er prantadse, ez eas ar gorread Galianeg, Predeneg, Gouezeleg en-dro evel un unander, 45 met un unander hep p. Adkavet eo bet « ur -p deuet eus treuzfurmadur kw. » gant ar rannyezhoù galian-predeneg diwezhatoc'h: « Daoust ma n'eo ket ur c'hemm fonetek divoaz, e ouzomp e oa deuet ar c'hKeltieg *kw da vezañ *p e Predeneg ha Galianeg ket e Gouezeleg avat, d'ar mare pa glevas Pytheas eus Marsilha an distagadur *Pritanoi 'Bretoned' tro 325 KK. 46 Klevet gant Pytheas er mare-se a dalvez e oa bet adkavet ar fonem nevez abretoc'h. Ya, met daoust ha tu zo bezañ resisoc'h ? En Iwerzhon, goude mare ar c'hlezeoù Gündlingen, a zispleg deomp an arkeologourien, etre 800 ha 650, Ar re all o deus lakaet anezhi [diwezhatoc'h] da emdreiñ davet ar weuzenn /p/ (galianeg, leponteg, predeneg): 42 gall. pedwar, bret. pevar, irl. cethor (hiziv ceathair) : *kwetwores 43
, Anadet e vez gant nevezintioù rannet gant ar galianeg hag ar predeneg hepken, 47 en o zouez emichañs, dont war wel ur p o tont eus kw, evel da skouer *kwetwores o tont da vezañ pedwar. An nevezenti-se a ro deomp daou anv evit tud a oa eus an hevelep rummad(-yezh) diagent. N'eo ket diezhomm kas da goun istor ar rummad tud-mañ en ur venegiñ Thomas O'Rahilly : «ar [Priteni pe Pretani] zo, evel o deus Zimmer ha lenneien all anavezet, annezidi abretañ Breizh Veur hag Iwerzhon ma c, E-pad ar prantad digenvez deskadurel, etre 650 ha 400 enta, eo bet torret an ere yezh a veze er gorread Gallianeg-Predeneg-Gouezeleg, vol.48
, Welsh Prydyn 49 . » Gant an doare intent nevez e gwirionez e ranker displegañ an traoù en un doare disheñvel : ar ger orin Cruthin eo, er rannyezh gouezeleg, predeneg, galianeg, a zo deuet da vezañ Priteni pe Pretani goude d'ar rannyezhoù Predeneg ha Galianeg bezañ tapet ur p nevez etre 650 ha 400 KK, hervez a glaskomp gwelout an traoù. E-keit-se « annezidi abretañ an Inizi Keltiek
, , p.16, 1997.
, Présentation historique des langues celtiques. Diplôme d'Etudes Celtiques, vol.2, p.3
, «At Stage 4 the Orientalization led to the breakup of the Atlantic sociocultural area and the first division of the Celtic into Hispano-Celtic versus Gaulish-Brittonic-Goidelic. p. 135; The Bronze-Iron transition, p.137
, «On the other side of the schism in Celtic caused by the onset of the Orientalization
, Though not an unusual phonetic change, Celtic *kw had become *p in Brittonic and Gaulish but not Goidelic, by the time Pytheas of Massalia heard *Pritanoi 'Britons' about 325 BC, p.140
, Afterwards there is relatively little evidence for external contact until La Tène metalwork appeared (mostly in Ireland's northern half) from the 4 th century BC. The cultural isolation of Ireland from Britain and Gaul at this stage can be correlated with the break up of the Gaulish-Brittonic-Goidelic language area, as reflected in a series of linguistic innovations shared by Gaulish and Brittonic, «The Gündlingen swords 800-650 Hallstatt C are well represented in all parts of Ireland, pp.138-140, 1992.
, «[The Priteni, or Pretani] are, as Zimmer and other scholars have recognized, the earliest inhabitants of Britain and Ireland to whom a definite name can be given, p.15, 1984.
, , p.444
, Dont a raint da vezañ anvet Pretani diwezhatoc'h, nemet en Iwerzhon n'he deus ket rannet nevezinti kavadur ur p nevez gant an div rannyezh all. Manet eo an dud eno gant o anv orin, Cruthin. Da eo adlenn ar frazenn gozh er mod nevez : « Ar [c'hCruthin ] zo, evel o deus Zimmer ha lenneien all anavezet, annezidi abretañ Breizh Veur hag Iwerzhon ma c, vol.50
, ???????? ?uernoi pe gens Hiernorum e bed ar metalouriezh: «Adalek war-dro 2.400 KK, o kregiñ 'gant ul live uhel a-walc'h' (...), e voe greantet kouevr e mengleuz Ross Island, tost da gKillarney, Co. Kerry, mervent Iwerzhon.» 51 Hag an dud-se, da heul arguzennoù John T. Koch, a vije bet roet o anv d'an enezenn, diwezhatoc'h: « N'eo ket digenveizus en dije ar strollad a zegasas houarnerezh da Iwerzhon a-bezh, en ur gemm doare bevañ ar vro penn-da-benn ha da viken, C'hoazh, n'eo ket sur e vefe ar re gCruthin an annezidi keltiek kentañ war enezenn Iwerzhon, pa ouzer bremañ ar perzh c'hoariet gant tud anvet, p.52
, aet eo war-raok un tamm mat hor studiadenn amzerañ donedigezh an dud war an Inizi Keltiek gant an Érainn da gentañ adalek 2.400 K.K., ar C'hruthin da heul moarvat gant o azeulioù hemolc'herien tost ouzh an natur, ar bPretani dre gemmadur e Breizh Veur, ha tud la Tène adalek ar pevarvet kantved K.K. Lezet a-gorn an Neolitiked hag ar vMesolitiked a oa gant a re mañ ivez darempredoù marzhoniel gant ar c'harveged. Met ar re-se n'int nemet priziadurioù kentañ un daolenn da sevel. Betek-hen ne oa met amzervezh ar c'hezeg hag an tirvi a oa diellet er skridoù
, Komz a ran da gentañ eus Bugady enintyn, bugady mushun h.a., etre mamm ha mestrez, a zo da bleustriñ c'hoazh gant an tost ma hañval bezañ n'eo ket hepken ouzh Suibne, pe Fer Benn pa lavarin mat, met ivez ouzh Finn hag e dud. Gouzout a reomp e tiaraog marzhoniezh ar c'harv hini ar marc'h e-touez ar c'hGermaned. 53 Ne c'hell ket bezañ disheñvel gant ar Gelted. Da heul, hini an tarv gant Táin Bó Cualnge e Norzh Iwerzhon, Tri loen pouezus a-walc'h e buhez marzhoniel ar meuriad evit galloud bezañ totemel
, arabat ankounac'haat emañ pell a-walc'h an dud-se dre al lec'h, met ivez diouzh doare soñjal ha bevañ hon hendud evel m'eo deuet da vezañ anavezet ganeomp hiziv. Eus an tu all arabat bezañ pounnerglev ouzh boazioù an dud-se gant ar pell m'emaint diouzhimp, hag a c'hell bezañ bet tost a-walc'h ouzh hini hon hendud d, Anat eo din ma 'z eus traoù pouezus da besketañ e Sibiria e bed an Evenked
,
, «From about 2400 cal BC, beginning 'at a relatively advanced level' (?), copper was produced at the mining site of Ross Island, p.133
, It is not inconceivable that the group who brought metallurgy to all Ireland, changing the country's way of life completely and forever, gave their name and identity to the nation, p.135
, Le Cheval dans les croyances germaniques. Paganisme, christianisme et traditions, 2005.